دکتر گوهر نو – پژوهشگر
هنرمند نامی محمود فرشچیان یکی از برجسته ترین نقاشان ایران است . او صاحب سبك جدید در
مینیاتور ایرانی است . فرشچیان فردی كوشا و با استعداد كه با ذوق سرشارو تجربه ای که در كسب هنر
و مهارت در كار نقاشی دارد با آفرینش نقش های دلنشین و زیبا توانسته است آثاری بی نظیری به جامعه
هنری ارائه دهد و در ایران و جهان طرفداران زیادی را به خود جلب نماید.
یکی از کارشناسان هنری می گوید : «خلق جهانی نو راز ماندگاری است و هنرمند با نقش و رنگ و
حرف، دنیایی می آفریند که ارزش‌ها، اعتقادات، احساسات و خواست های خویش در آن متجلی است.
شور و نو وجه غالب آثار محمود فرشچیان است که عشق و دلدادگی به معبود را تصویر می‌کند.
هنر استاد فرشچیان نه فقط در خلق نقش های ماندگار تاریخ و فرهنگ ایران بلکه در نهادینه سازی و
اعتلای هنر نقاشی جلوه گر است.»
استاد فرشچیان در باره خودش می گوید : .
«من محمود فرشچیان! نقاش، نقاش ایرانی و مفتخرم که یک نقاش ایرانی هستم. کار و هنر من از این آب
وخاک پاک مقدس نشات و ریشه گرفته و به تمام مظاهر فرهنگی و سنتی مملکت و کشور عزیز ایران
وفادارم».
محمود فرشچیان به سال۱۳۰۸ شمسی در اصفهان ، دیده به جهان گشود . پدرش ، حاج غلامرضا
، فرشچیان از تجار فرش بود و در کار هنر قالی بافی دست داشت .
این زمینه مساعد برای پرورش ذوق و شوق او در راه آشنایی با هنر موثر افتاد و از همان دوران کودکی
استعداد و علاقه خود را در زمینه نقاشی نمایان کرد.
پدر محمود فرشچیان که نماینده فرش اصفهان بود، او را به کارگاه نقاشی« میرزا آقا امامی »برد و
امامی به استعداد فرشچیان در زمینه نقاشی پی برد. فرشچیان پس از آموزش نزد او و «عیسی بهادری
»و دانش‌آموختگی از مدرسه هنرهای زیبای اصفهان، برای گذراندن دوره هنرستان هنرهای زیبا به
اروپا سفر کرد و چندین سال به مطالعهٔ آثار هنرمندان غربی در موزه‌ها پرداخت. بنا بر گفته خودش،
در اروپا اول کسی بود که با بسته‌ای از کتاب و قلم وارد موزه می‌شد و آخر از همه از موزه خارج
می‌شد.
پس از بازگشت به ایران، فرشچیان کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به
مدیریت اداره ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد. محمود فرشچیان،
هم‌اکنون در نیوجرسی آمریکا ساکن است و سفرهای دوره‌ای و فصلی به ایران دارد.

استاد فرشچيان در حيطه نقاشي ايراني به وجود آورنده سبك و مكتب خاصي است كه در عين توجه به
اصالت مباني سنتي اين هنر، با ابداع شيوه‌هاي نو، قابليت و كارايي نقاشي ايراني را افزايش داده است.
اواین هنر را غنا بخشيد و از حالت الزامي يك پديده متكي به شعر و ادبيات رها ساخت و رسالت و ارزشي
در حد ساير هنرها در نقاشي ايراني پديد آورد. نقاشي‌هاي استاد آميزه دلپذيري از اصالت و نوآوري است.
وی باخطوط روان و تركيب‌بندي‌هاي ظريف و مدور، راز و رمزها و اشارات دروني نهفته را در آثار خود
به وجود مي‌آورد. در همين حال با نوآوري در گزينش موضوع و پرداخت اثر به گستره‌اي فراتر از
قالب‌هاي مرسوم مي‌رسد. رنگ‌هاي تابناك و مواجي كه در آثار استاد ديده مي‌شود، آيتي است از ابتكار
كه افسانه‌اي به نظر مي‌رسد.
پرفسور دکتر امبرتو بالدینی، استاد کرسی تاریخ هنر و رئیس دانشگاه بین‌المللی هنر فلورانس
ایتالیامعتقد است برای دریافت باطنی یا درونی کار فرشچیان دیدی ژرف‌ نگر لازم است و صبری
زمان‌گیر وی می گوید :«فرشچیان در حوزه‌ی نقاشی ایرانی یک نقطه‌ی عطف و پدیده‌ی شگرف
به‌شمار می‌آید»


آثار


تابلوی «شمس و مولانا»


از معروف‌ ترین کارهای محمود فرشچیان تابلوی «شمس و مولانا» است. این تابلو در تابستان سال ۱۳۸۶
رونمایی شد. فرشچیان درباره این تابلو می‌گوید:«در خلق این تابلو از شعر «از دیو و دد ملولم و انسانم
آرزوست» الهام گرفتم و سعی کردم در آن رنگ‌ هایی را به کار ببرم که حالت روحانی و جذبه و کشش
مولوی نسبت به شمس را به خوبی نشا ن بدهد.»
در این تابلو سر شمس در میان نقوش منحنی مختلفی به تصویر کشیده شده که هم خورشید را تداعی
می کندو هم نشان دهنده این است که سر شمس در بر گرفته همه جهان است. مولانا نیز روی کره زمین
نقش شده که شمس آن را نگه داشته، به گونه‌ای که تمام دنیا زیر پای افکار مولوی است.
به گفته خود فرشچیان تابلوی «شمس و مولانا»، پاسخی به حرکت کشورهایی است که مفاخر ایران را به
خود منتسب کرده‌اند.
او در مراسم رونمایی از تابلو گفته بود:«در برخی از کتاب‌ ها مولانا را با کلاه درویشان ترکیه نقاشی
می‌کنند، در حالی که مولانا، شاعری ایرانی است و من برای مقابله با این تحریف، تابلوی «شمس و
مولانا» را کشیده‌ام.»

موزه محمود فرشچیان


موزه محمود فرشچیان که بیش از ۵۰ اثر از او را در خود جای داده‌است سال ۱۳۸۰ در مجموعه ۱۱۰
هکتاری کاخ سعد آباد افتتاح شد.

شاید بتوان گفت معروف‌ ترین تابلویی که فرشچیان را با آن می‌شناسند، تابلوی «عصر عاشورا» است. این
تابلو معروف‌ ترین تابلویی است که در رابطه با واقعه عاشورا به تصویر کشیده شده است. موضوع این
تابلو بازگشت اسب بی‌سوار امام حسین (ع) به سوی خیمه‌گاه در عصر عاشوراست.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان هنری عناصر این تابلو به حدی ماهرانه و در ارتباط نزدیک با یکدیگر
قرار گرفته‌اند که از آن اثری زیبا و تاثیرگذار ساخته‌اند. استفاده از رنگ‌ های تیره در کنار حالت زنان و
دخترکان عزادار و اسب امام‌ حسین (ع) تصویری را ساخته که حزن و اندوه واقعه را به خوبی به مخاطب
القا می‌کند.


تابلوی ضامن آهو

یکی از زیباترین و نفیس ترین آثار محمود فرشچیان تابلوی ضامن آهو است که در موزه اختصاصی وی
در معرض دید همگان قرار دارد.
تابلوی ضامن آهو، در ابعاد ۸۰ × ۱۰۰ سانتی‌متر بر روی مقوای بدون اسید با تکنیک اکریلیک و به
سبک نگارگری خلق شده است.


تابلوی پنجمین روز آفرینش


تابلوی چشم نواز پنجمین روز آفرینش یکی از چند تابلوی نفیس محمود فرشچیان است که برپایه آیه های
متعدد قرآن کریم درباره مراحل ۶ گانه آفرینش جهان ترسیم شده است. این تابلو به پنجمین روز خلقت که
خداوند پرندگان و آبزیان را آفرید، اشاره دارد.


سایر آثار:

تصويرگري شاهنامه فردوسي (۱۳۵۳)
نقاشي‌ها و طراحي‌هاي محمود فرشچيان، جلد نخست، بنگاه ترجمه و نشر كتاب (۱۳۵۵)
محمود فرشچيان، جلد دوم، انتشارات نگار (۱۳۷۰)
پهلوانان بزرگ در شاهنامه فردوسي (۱۳۷۰)
داستان‌هاي پهلوانان در شاهنامه فردوسي (۱۳۷۲)
محمود فرشچيان، جلد سوم، چاپ آلمان
محمود فرشچيان، جلد چهارم،‌ يونسكو، چاپ ايتاليا
محمود فرشچيان، مجموعه آثار، جلد پنجم، خانه فرهنگ و هنر گويا( ۱۳۸۷)

تابلوی «ستایش»: به گفته وی این تابلو برداشتی از مفهوم آیه ‘یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ’
است.
تابلوهای آسمان چهارم و شام غریبان
تابلوی «یتیم نوازی علی»؛ با نام اصلی «پناه»، مهربانی و یتیم‌نوازی علی بن ابیطالب را سوژه اصلی کار
قرار داده‌است.
طراحی پنجمین ضریح حرم امام رضا
طرح ضریح جدید مقبره حسین بن علی در کربلا اثر فرشچیان است که با مهارت استادان طلاکار و نقره
کار ایران به اجرا درآمده و در سال ۱۳۹۱ در قم رونمایی و سپس به کشور عراق منتقل شد.
آخرین و پنجمین جلد از کتاب آثار محمود فرشچیان شامل تازه‌ترین آثار این هنرمند از سوی انتشارات
گویا شامل ۱۵۰ اثر نگارگری و طراحی از تازه‌ترین آثار محمود فرشچیان در ۲۵۸ صفحه رنگی با کاغذ در
سال ۱۳۸۷ منتشر شده‌است.
همچنین دست خط‌های فرشچیان شامل نامه‌ ها و یادداشت‌ ها از ویژگی طرح‌ های مینیاتوری او برخوردار
است.
آثار او در بسیاری از شهرهای جهان مانند: پاریس، نیویورک، شیکاگو و … به نمایش گذاشته شده‌است.
به وی در سال ۱۳۹۳ نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر اهدا شد.