تکنولوژی تصویر در قرن نوزدهم ایران

دانشگاه هاروارد یکی از بزرگترین ماخذ عکس های خاورمیانه است . این دانشگاه با
دارا بودن 175 هزار تصویر از 280 کلکسیون موقعیت ممتازی را برای محققین

ومتخصصان – در جهت بررسی فرهنگ و جغرافیای ایران -به وجود آورد ه است
اخیرا موزه هنرهای دانشگاه هاروارد نیز نمایشگاهی دائر
نمود ه که حاوی عکسهایی از کشورهای خاور میانه منجمله ایران است . تعداد کثیری
عکس به نمایش گذاشته شده است و سیر تحول عکاسی را نشان می دهد. خبرنگار ما
ضمن بازدید از این نمایشگاه – با اجازه مسوولین مربوطه عکس هایی که از نقاظ ایران و
رجال آن عصر گرفته شده و تصاویری از خاورمیانه و سایر نقاط را انتخاب نموده و در
ذیل ضمن بیان تاریچه عکاسی در ایران , تصاویر مربوطه راانتشار می دهد
پیدایش عکس و دوربین عکاسی برای اولین بار در اواخر دوره حکومت محمد شاه قاجار
توسط نظامیان و مستشاران اروپایی که به تهران رفت و آمد داشتند، گزارش شده است
عکس هایی که در ابتدا از تهران گرفته شده شامل ,عکس هایی از زندگی مردم و درباریان
قاجار بود که متاسفانه نخستین عکس های برگرفته شده از ایران در موزه ها و مراکز
فرهنگی خارج از کشور نگهداری می شود. با روی کار آمدن ناصرالدین شاه و علاقه وی
به دوربین عکاسی، تصویر برداری از انحصار فرنگیان خارج شد
وی عکاسی را از شخصی فرانسوی به نام «مسیو کارلیان» آموخت. خودش به کار
عکاسی، ظهور فیلم و چاپ عکس پرداخت. از جمله عکس های معروفی که ناصرالدین شاه
از خود به جا گذاشته است، عکسی از مهدعلیا (مادرشاه) و زنان حرمسرایش است. وی به
غیر از عکاسی از زنان و سوگلی هایش، از بناها، مناظر، شکارگاه ها، ییلاقات و زندانیان
سیاسی عکس می انداخت

بسیاری از عکس هایی که ناصرالدین شاه از زندانیان سیاسی گرفته در آلبوم خانه کاخ
موزه گلستان نگهداری می شود و جمله «خودمان انداختیم» دیده می گردد
پس از ناصرالدین شاه، سایر عکس های برجای مانده از دوران قاجار، عکس هایی از
مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه، احمد شاه است که در حالت های مختلف ایستاده، نشسته

سوار بر کالسکه اسب دیده می شود و کمتر عکسی از مناظر طبیعی در آن روزگار به ثبت

رسیده است
با روی کار آمدن پهلوی اول، عکس های بجای مانده در آن دوران بیشتر از احداثاث، ابنیه
عمارات، پل ها، ساختمان، دانشگاه، خیابان کشی، شهرسازی، پارک، دانشکده، مدرسه و
قشون است

از جمله کسانی که به فن عکاسی عشق می ورزید
و همراه گزارشهایی که تدوین می نمود , ارسال می داشت فردی بنام

علی خان وا لی» بود که خانواده او این آلبوم را ( به طور امانت ) در اختیار دانشگاه
هاروارد گذاشتند تا پس ازبررسی و تحقیق  به خانواده  وا لی، باز گردانده شود
۱۸۴۶ علی خان والی » فرزند محمد قاسم خان وا لی در سال
میلادی در تهران متولد گردید .پدرش دبیلمات  و فرماندار نواحی  گوناگون بود و در
سال 1866 به همراهی پدر عازم سنت بیتربورگ گردید . او در یکی از موسسات             معروف
آن شهر فن عکاسی و زبان فرانسه  را آموخت . از سال        1296 هجری   –قمری  ( 1869 میلادی ) تا
سال 1900 میلادی فرماندار مراغه بود . بعد از آن سمت های دیگری درآذربایجان به

عهده گرفت که از آن جمله است : فرماندار ارومیه ؛ خوی ؛ اردبیل و سر انجام فرماندار
تبریزاو در زمان تصدی در سمت هایی که ذکر شد ، گزارشهایی که می باید ارائه می داد
-به استاندار وقت -همراه با عکس بود

در همان زمان آلبومی تهیه کرده بود که حاوی عکس
های خود و بعضی از شخصیت های آن زمان و… بود . کلکسیون عکاسی او به خانواده
وی تعلق داردو این آلبوم شامل 1400 عکس می باشد
با سپاس از دانشگاه هاروارد  تعدادی از این عکس ها را در معرض دید خوانندگان گرامی قرار می دهیم

 

All photographs held by the Special Collections of the Fine Arts Library, Harvard University.