جواد معروفی ،آهنگساز و نوازنده ‌ای که طی سال ‌های حضورش در عرصه هنر همواره
برای ارتقاء سطح کیفی موسیقی ایرانی به خصوص ساز پیانو تلاش کرد.
وی در15 مرداد سال ۱۲۹۱ در تهران به دنیا آمد. مادرش عذرا و پدرش موسی معروفی،
از شاگردان برگزیده درویش خان و از موسیقی ‌دانان بزرگ دوره خود بود ند چند سال بعد
در دوره کودکی مادرش را از دست داد و در خانواده پدری بزرگ شد. در ۱۸ سالگی با
شمس الزمان ازدواج کرد. حاصل این ازدواج چهار فرزند بود: منوچهر، شکوه الزمان
(گیتی)، ژیلا و فرهاد. او در طول عمر خود سعی در آشتی دادن موسیقی سنتی و غربی
داشت. وی در بامداد روز سه شنبه، ۱۶ آذر ۱۳۷۲ در تهران درگذشت و پیکر او در
آرامگاه فرهیختگان ادب و هنر بهشت زهرا به خاک سپرده شده‌است.


فعالیت هنری

آموزش موسیقی را نزد پدر آغاز کرد؛ تار می ‌نواخت و با نواختن ویولن نیز آشنا شد. بعد
از دوره ابتدایی، در ۱۴ سالگی و در دوره‌ای که کلنل وزیری مدیر هنرستان ملی موسیقی
بود، به تحصیل در آن جا مشغول شد. به پیانو روی آورد و نزد خانم تاتیانا خاراتیان به
یادگیری تکنیک نوازندگی پیانو کلاسیک مشغول گردید. اتودها و پرلودهای فردریک
شوپن، سونات ‌های ولفگانگ آمادئوس موتسارت، لودویگ ون بتهوون، فرانتس شوبرت و
فوگ ‌های باخ را با مهارت می ‌نواخت. در کنار موسیقی کلاسیک، موسیقی ایرانی را هم
ادامه داد و تحصیلات موسیقی را نزد استادعلینقی وزیری کامل کرد.
در ۲۱ سالگی، در ۱۳۱۲، به دلیل استعداد شگرفش در موسیقی به استخدام وزارت فرهنگ
و هنر وقت درآمد و معلم موسیقی مدارس تهران شد و به آموزش سلفژ و دیکته موسیقی در

هنرستان پرداخت. از ۱۳۱۹، هم‌زمان با افتتاح رادیو به این مؤسسه پیوست و سال ‌ها تک
نواز پیانو بود. از ۱۳۳۲ به سرپرستی موسیقی رادیو منصوب شد و هم‌زمان با آن به
عضویت شورای عالی موسیقی درآمد. معروفی همچنین رهبر ارکستر شماره یک و رهبر
ارکستر گل ‌ها بود. او تنظیم ‌کننده آهنگ‌ های علی اکبر شیدا، عارف قزوینی، رکن‌الدین
مختاری و درویش خان و بسیاری دیگر از آهنگسازان معروف ایرانی بوده ‌است.
خودش می ‌گوید:
«از بدو تأسیس رادیو در سال ۱۳۱۹ در آنجا هم مشغول شدم. در آن موقع سنی نداشتم
ولی هم نوازنده پیانو بودم و هم رهبر ارکستر شماره یک. سال اولی که رادیو تأسیس شد،
در اولین ارکستر رادیو این نوازنده‌ ها بودند: ابوالحسن صبا، حبیب سماعی، حسین تهرانی،
مرتضی نی ‌داوود و خود من. بعدها که برنامه گل ‌ها تأسیس شد من رهبر ارکستر آن شدم
و نوازنده پیانو و سولیست هم بودم. برای ارکستر گل‌ ها هم قطعاتی تنظیم می ‌کردم.»
او در نواختن پیانو برای موسیقی ایرانی، از روش مشیر همایون شهردار بیشتر از مرتضی
محجوبی اقتباس می ‌کرد؛ اما شیوه ‌ای ویژه و یکتا داشت که تکنیک در آن آشکار بود.
معروفی بیش از چهل سال در زمینه آهنگسازی فعالیت کرد. معروفی و پدرش، از نخستین
کسانی محسوب می ‌شوند که قطعاتی در دامنه موسیقی ایرانی برای پیانو ساخته و تنظیم
کرده‌اند. اولین قطعه جواد معروفی، ترانه ‌های خیام، بر اساس رباعیات خیام بود که در
۱۳۱۵ اجرا شد.
این هنرمند علاوه بر تبحر عمیقی که در نوازندگی و آهنگسازی ساز پیانو داشت، تنظیم
کننده بسیای از قطعات ماندگار موسیقی ایران نیز بود و به اعتقاد بسیاری تنظیم و
ارکستراسیون او سهل، ممتنع و در عین سادگی با دشواری فراوان در اجرا، همراه بود که
نظیر آن را می‌توان در اثر کاروان اثر زنده یاد محجوبی دید که در گلهای 217/ B اجرا
شده است .
از جمله خدمات فرهنگی و آموزشی جواد معروفی، می‌توان به سال ‌های تدریس در
دانشگاه تهران اشاره کرد. در آن زمان روش ساخت آهنگ و فرم‌ های اصیل موسیقی را
تدریس می ‌کرد. استاد در سال ‌های عمرش در دانشگاه تهران و هنرستان عالی موسیقی
شاگردان بسیاری تربیت کرد که از هنرمندان بنام کشور هستند. اردشیر روحانی، افلیا پرتو،
انوشیروان روحانی، پرویز اتابیگ (اتابکی)، مهین زرین پنجه و ساسان محبی.
کوتاه سخن آنکه : جواد معروفی از بزرگترین موسیقی دانان و آهنگسازان ایرانی شناخته
می ‌شود. قطعه خواب های طلایی این آهنگساز و نوازنده پیانو امروز یکی از آثار برگزیده
موسیقی ایرانی در آرشیو شنیداری مردم ماست و قطعه فانتزی ژیلا که این هنرمند موسیقی

برای دخترش ساخته یکی از ماندگارترین قطعات پیانوی ایرانی است. بسیاری بر این
باورند که این قطعه بخشی از بدنه اصلی پیانو نوازی ایرانی را تشکیل می دهد .
در آثار معروفی می توان ریشه های موسیقی کلاسیک غربی را در پس زمینه قطعات
ایرانی که او با پیانو ساخته و اجرا کرده است دید و شنید. استفاده از آکومپانیمان هایی ساده،
اما خلاق کنار ملودی های روح نواز از نکات بسیار مهم کار اوست. انسجام هارمونی
همزمان با تکیه بر نت های شاهد در دستگاه های موسیقی ایرانی و همچنین استفاده از نت
های زینتی که امضای شخصی و مستتر او در آثارش هستند را می ‌توان از دیگر نکات
برجسته آثار این هنرمند دانست.
بسیاری او را بازمانده آخرین نسلی می ‌دانند که توانست آثاری ماندگار در تاریخ موسیقی
ایران برجای بگذارد. او یکه تاز مسیری بود که هر هنرمندی سعی دارد مسافتی حتی کوتاه
را در آن طی کند.
نکته : پیانو سازی است که ویژه آهنگ های کلاسیک غربی است لکن استاد معروفی به
اندازه ای به نواختن این ساز مسلط بود که دستگاههای موسیقی ایرانی را بدان می نواخت .
موسیقی ایران دارای ربع پرده سری و کرن ( بالا و پایین ) است که در پیانو کلیدی در
این زمینه نیست .اما استاد به شیوه ای می نواخت که این کمبود احساس نمی شد و شنوده
احساس لذت می کرد. در حقیقت مبدع و آفرینده بود.


آثار


برای پیانو:
فانتزی ژیلا
خواب‌های طلائی (موسیقی فیلم) ( معروف ترین اثر معرفی )
کوکو
رومی
پیش درآمد اصفهان (تنظیم برای پیانو)
ساری گلین (محلی ارمنی)
فانتزی روی تم ارمنی
راپسودی اصفهان

فانتزی در لا مینور
پرلود شماره ۱ تا ۸
سرناد بهاری و…


کتاب ها

آلبوم آهنگ های جواد معروفی
گزیده آثار استاد جواد معروفی
ردیف موسیقی ایران برای پیانوو..