خفته را خفته کی کند بیدار؟

ضرب المثل ها سخنان برجسته، و پندآمیز در زبان فارسی هستند که به مردم روزگار
اندرز می دهند تا با زیر و بم حوادث زندگی آشنا شوند . از این رومحتوای این پیام ها را
باید آویزه گوش نمود و عبرت آموخت و اما معنی ضرب المثل « خفته را خفته کی کند
بیدار» .
همانطور که کسی که خواب است نمی‌تواند دیگران را بیدار کند، کسی که خودش غافل و
ناآگاه است نیز نمی‌تواند دیگران را آگاه کند. فرد نادان حتی اگر جملاتی به ظاهر پندآموز
بگوید تا زمانی که خودش درک و آگاهی درستی ندارد و رفتارش از سر نادانی است،
نمی‌تواند برای دیگران آموزگار خوبی باشد.
کسی که دیگران را نصیحت می‌کند، در صورتی که خود نیز به آن نصیحت عمل
نمی‌کند یا فردی که چیزی را نمی‌داند در عین نادانی، می‌خواهد به دیگران چیزی یاد
بدهد .
ریشه ضرب المثل: این ضرب المثل در واقع مصراعی از یک شعر سنایی است که
می‌گوید:

عالمت غافلست و تو غافل/
خفته را خفته کی کند بیدار؟

• اگر بخواهیم این جمله را که مصرعی از یک بیت است،بر طبق شعر سنایی معنی کنیم،
  همانی است که در فوق گفته شد؛ یعنی تا وقتی کسی خودش غافل است، کس دیگر را نمی
  تواند هوشیار و آگاه کند:
  لکن اگر این مصرع را بخواهیم بر اساس سخن سعدی معنا کنیم، معنایی متفاوت خواهد
  داشت.
  باطل است آنچه مدّعی گوید
  خفته را خفته کی کند بیدار
  مرد باید که گیرد اندر گوش
  ور نوشته است پند بر دیوا

عالم آنکس بود که بد نکند
نه بگوید به خلق و خود نکند
سعدی می گوید : هر انسانی باید به تمامی پندها و سخنان گوش جان بسپارد چراکه می
تواند پندآموز باشد و او را از خواب غفلت بیدار کند، او معتقد است که گاهی ممکن است
کسی که اهل عمل نیست و خودش در خواب غفلت به سر می برد، سخنی را بر زبان
بیاورد که سبب هدایت دیگران شود پس اگر عقل ما می‌گوید که حرفی یا نصیحتی درست
است مهم نیست که گوینده آن که باشد و این ادعا که انسان غافل و خفته نمی تواند کسی را
آگاه کند، ادعای باطلی است.