آرامگاه سعدی معروف به سعدیه محل دفن سعدی، شاعر برجستهٔ ایران است. این اثر را
محسن فروغی طراحی کردهاست.
این آرامگاه در انتهای خیابان بوستان و کنار باغ دلگشا در دامنهٔ کوه در شمال شرق شیراز
قرار دارد. در اطراف مقبره، قبور زیادی از بزرگان دین وجود دارند که بنا به وصیت
خود، در آنجا مدفون شدهاند. از جمله مهمترینهای آن میتوان «شوریده شیرازی» را نام
برد که آرامگاهش به وسیله رواق به آرامگاه سعدی متصل شدهاست.
تاریخچه
این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا میگذرانده و سپس در همانجا
دفن شدهاست. برای اولین بار در قرن هفتم توسط شمسالدین محمد صاحب دیوانی وزیر معروف
اباقاخان، مقبرهای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.
بنا به گزارش ابن بطوطه، (که 57 سال پس از درگذشت سعدی نوشته شده و قدیمیترین گزارش
موجود از آرامگاه سعدی است) مردم بازدید کننده از آرامگاه سعدی، جامه خود را در حوضچههایی
مرمرین میشستند.[ به باور مردم شیراز (که از قبل از سعدی و شاید قبل از اسلام وجود داشته)،
شستشو در این آب، شفابخش بودهاست .
بر اساس تحقیقاتی که علی نقی بهروزی نموده ؛ در اوایل دوران قاجار، یکی از علمای شیراز به دلیل
انتساب سعدی به مذهب اهل تسنن، دستور تخریب و شکستن سنگ آرامگاه او را میدهد و این سبب
میشود که مدتی بعد علیاکبرخان قوامالملک شیرازی نسبت به تهیه و نصب سنگ کنونی اقدام کند، و
بخشی از اشعار سعدی برگرفته از بوستان را که در ستایش پیامبر اسلام سروده شدهاند، با اندکی تغییر
روی آن حک کند. این سنگ در بنای ساخته شده توسط کریمخان زند تا زمان آغاز ساخت آرامگاه
کنونی وجود داشت.
در سال ۱۳۲۴ شعبهٔ انجمن آثار ملی در شیراز با عضویت و دبیری استاد علی سامی تشکیل شد که یکی
از ایدههای اولیهٔ آن، احیای مجموعهٔ سعدیه بود. سال ۱۳۲۵ بر اساس مصوبهٔ دولت مقرر شد از فروش
قند و شکر آزاد کارخانهٔ قند مرودشت، کیلویی دو ریال برای ساختمان آرامگاه سعدی هزینه شود؛ اما
اقدامات عملی و جدی از سال ۱۳۲۷ یعنی زمانی که علیاصغرخان حکمت، رئیس انجمن آثار ملی
کشور و دبیرکل یونسکو در ایران بود و علی سامی نیز به عنوان دبیر انجمن آثار ملی در شیراز فعالیت
میکرد، آغاز شد.
بنایی که در زمان کریمخان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ ه.ش. برپا بود. در سال ۱۳۲۷ پس از کسب
موافقت اولیه برای احیای مجموعۀ سعدیه، از مسیو گدار که در آن زمان مدیر باستانشناسی ایران بود
دعوت شد به شیراز بیاید و نظر خود را بیان کند؛ ولی پس از بحث و بررسیهای گوناگون و بر اساس
گزارش انجمن آثار ملی، در سال ۱۳۲۸ قرارداد طراحی آرامگاه سعدی با یک شرکت ساختمانی بسته
شد و مهندس محسن فروغی و مهندس علی صادق به عنوان طراحان سعدیه آغاز به کار کردند. به این
ترتیب در اسفندماه ۱۳۳۰ ساخت بنای آرامگاه سعدی که طراحان آن ایرانی و معماران و کارگران آن
نیز شیرازی بودند، با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی در باغی به
مساحت ۷۰۰ ۷ مترمربع به پایان رسید.
ساختمان جدید
محسن فروغی معمار مدرنیست ایرانی طرح آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق با الهام گرفتن از
عناصر معماری سنتی ایران، در سال ۱۳۳۰ طراحی نمود. ساختمان به سبک ایرانی است با ۸ ستون از
سنگهای قهوهای رنگ که در جلوی مقبره قرار دارند و اصل بنا با سنگ سفید و کاشی کاری مزین
است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعبی دیده میشود اما در داخل هشت ضلعی است با دیوارهایی
از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی.
زیربنای اصلی آرامگاه حدود ۲۵۷ متر مربع است. ساختمان اصلی آرامگاه شامل دو ایوان عمود برهم
است که قبر شیخ در زاویهٔ این دو ایوان قرار گرفتهاست. بر روی آرامگاه گنبدی از کاشیهای
فیروزهای رنگ ساخته شدهاست. سنگهای پایههای بنا، سیاه رنگ است و ستونها و جلوی ایوان از
سنگ گرانتیت قرمز مخصوصی ساخته شدهاست. نمای خارجی آرامگاه از سنگ تراورتن و نمای
داخلی آن از سنگ مرمر است.
سنگ قبر در وسط عمارتی هشت ضلعی قرار دارد و سقف آن با کاشیهای فیروزهای رنگ تزیین
شدهاست. در هفت ضلع ساختمان، هفت کتیبه قرار دارد که از قسمتهایی از گلستان، بوستان، قصاید،
بدایع و طیبات شیخ انتخاب گردیده و به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شدهاست .
بنا در سمت چپ به رواقی متصل میشود که در آن هفت طاق وجود دارد که با کف سازی سیاه رنگ
به آرامگاه شوریده شیرازی پیوند میخورد. این آرامگاه در یک اتاق قرار دارد و کتیبهای بر سر در
آن است که شاعر را معرفی میکند و شعری از خود شاعر بر کاشیهای سرمهای بر روی دیوار نوشته
شدهاست.
قنات
در عمق ده متری صحن آرامگاه قناتی وجود دارد که آب آن دارای مواد گوگردی و جیوه است. آب این
قنات که در زیر زمین جریان دارد به درون «حوض ماهی» میریزد.
حوض ماهی
این حوض در سمت چپ آرامگاه واقع است و در داخل به شکل هشت ضلعی است. حوض با زیربنایی
در حدود ۳۰٫۲۵ مترمربع، با ۲۸ پله به صحن آرامگاه وصل میشود. مشهور است که سعدی نزدیک
زاویهٔ خود، حوضچههایی از سنگ مرمر ساخته بوده که آب در آنها جریان داشتهاست. شستشو در
این آب، خصوصاً در شب چهارشنبه سوری، جزء معتقدات مردم شیراز بودهاست. کاشی کاریهای
داخل حوض ماهی که به سبک عمدهٔ سلجوقی است، در سال ۱۳۷۲ توسط استاد کاشی کار «تیرانداز»
طراحی شده و توسط میراث فرهنگی اجرا گردیدهاست. بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل
هشت ضلعی و دو نورگیر چهارضلعی در طرفین آن قرار دارد. زیرزمین سعدیه امروزه به چایخانهٔ
سنتی تبدیل شدهاست
دو ساختمان آجری در کنار حوض ماهی وجود دارد که یکی دفتر و دیگری کتابخانهٔ عمومی سعدیه است
علاوه بر ساختمانی دیگر که سرویس بهداشتی در آن قرار دارد .
Recent Comments/نظرات اخیر