دکتر گوهر نو -پژوهشگر

مینیاتور یا نقاشی اصیل ایرانی یکی از کهن ترین سبک های نقاشی در جهان می باشد و در ایران در
این رشته هنرمندانی برخاسته اند که آثارشان جاودان خواهد ماند . یکی از برجسته ترین نقاشان این
رشته استاد محمد تجویدی می باشد .
محمد تجویدی نقاش و نگار گر معاصر ؛ تصویر گری را نزد پدرش( هادی تجویدی) – استاد نقاشى و
از شاگردان کمال ‏الملک – آموخت. در سال ۱۳۲۴ به هنرستان هنرهای ملی وارد شد و پس از
گذراندن هشت سال دوره‌های هنری در سال ۱۳۳۲ با حکم شورای عالی فرهنگ، استاد هنرستان
هنرهای زیبا گردید و با استاد «حسین بهزاد» به همکاری پرداخت، ولی سال ۱۳۴۲ پس از در گذشت
«حسین بهزاد »درس در آن هنرستان را‌‌ رها کرد و تا پایان عمر به خلق آثار هنری مشغول گردید
تجویدی در سال ۱۳۲۳ نخستین بار برای نشر فارسی؛ دیوان خیام را به تصویر کشید. و باید اضافه
کرد؛ تصویرگری ۲۵۰ دیوان شعر از مهمترین آثار اوست .


طرح های مینیاتوری

زمانی که نقاشی در ایران رایج شد چون کشیدن چیزی عین واقعیت، توهین به خلقت بود، با الهام از
طبیعت و تلفیق آن با فکرشان به ایجاد اثر پرداختند که در نتیجه نگارگری که نقاشی ویژه ایرانیان باشد
به وجود آمد و به همین دلیل است که در نگارگری اغراق و مبالغه زیاد دیده می شود. استفاده نکردن از
پرسپکتیو در مینیاتور و هم چنین استفاده نکردن از رنگ های ترکیبی از خصوصیات نگارگری است
به یک تابلو استاد محمد تجویدی نگاه کنید ؛ آن قدر غرق در آن شوید که احساس کنید از عالم واقعی
خارج شده اید و پا به دنیای دیگری گذاشته اید؟ آن چیزی که به خاطر جزئیات زیادش به اسم تابلوی
نگارگری می تواند بیننده را وارد دنیای دیگری کند فردی به نام مینیاتوریست خلق کرده است.

تجویدی با عنایت به مبانی ارزشمند نگار گری سنتی ایرانی ؛ نگاهی نو در آثار خود ارائه می دهد . او
معتقد بود که هنرمند واقعی باید از فنون هنری غربی فقط در جهت پیشبرد هنر های ملی استفاده نماید و
هنر ملی خود را فراموش نکند .


فعالیت هنری تجویدی


فعالیت هنری تجویدی تواٌم با پژوهش و تحقیق و مطالعه بسیار بود .وی به شناخت آثارهنرمندان
خارجی اهتمام بسیار داشت . بدین سبب سفر های زیادی به کشور های اروپایی نمود و از موزه های
بزرگ فرانسه ، اتریش ، هلند و…. بازدید کرد و در برخی از کشور های اروپائی نمایشگاههائی بر
گزار نمود .
واژه ی« مینیاتور» نخستین بار توسط جهانگردان اروپایی و سپس خاور شناسان سده ی ۱۹ برای نقاشی
ایرانی به کار رفت. ولی هنرمندان ایرانی برای نقاشی سنتی ایران لفظ «نگارگری» را قبول دارند.
در حقیقت نگارگری مفهومی عام دارد و روش ها و سبک های گوناگون نقاشی ایرانی را در برمی
گیرد. این سبک ها را می توانیم بر روی دیوارها و سطح های وسیع ببینیم و شکل ظریفتر این سبک ها
را می توان در نسخ خطی و کتابها به صورت تذهیب ، تشعیر ، حاشیه سازی، جدول کشی و گل و مرغ
و….. تماشا کنیم .
در آثار «محمد تجویدی »می توانیم ابداع و تجسم هر چه بیشتر زیبایی ها را ببینیم، که این ابداعات و
تجسمات در خیال هنرمند نقش بسته و به صورت ویژه ای نمایان گردیده است . آثاراو از اندیشه
فلسفی عرفانی نشاٌت گرفته است . و طبیعت خمیر مایه این احساس است . لکن از طبیعت تقلید نمی کند
بلکه الهام می گیرد و براساس اعتقادات خود، مجسم و مصور می نماید .
در اینگونه تصویر گری هنرمند ایرانی هیچ گاه قصد رسیدن به واقع گرایی نداشته است؛ بلکه او، با
استفاده از خط، سطح و رنگ، جهان مورد نظر خود را نشان می دهد. نگارگر ایرانی، هرگز تلاش نمی
کند که تنها آئینه ای در مقابل طبیعت قرار داده و هر آنچه را که می بیند به اندازه ی کوچکتر ترسیم کند،
بلکه او می خواهد به ظاهر و باطن طبیعت را در قالب شکل، رنگ و فضا بازگو نماید و تأثیری از ذهن
خلاق خود بر آن جای گذارد.
در نقاشی های مینیاتور، تصاویر تابع هیچگونه از سبک های نقاشی و قانون های حاکم بر فضای نقاشی
نیست و همه چیز ساخته ذهن هنرمند است.
رنگ و لعاب در طرح های مینیاتور جایگاه به خصوصی دارد ، چھره ھا اکثرا به صورت سه رخ
وبعضی اوقات به صورت نیم رخ به چشم می خورند.
ھنرمند در این سبک به کشیدن اندام انسانی و جزئیات چهره تاکید چندانی ندارد، بلکه علاقه او بیش از
ھر چیز به لباس ھای فاخر بر تن شخصیتھای تصویر خود است.
حتي گاه قامت را بلندتر نشان مي‌دهد تا بهره‌ گيري از امتياز قباي بلند ميسر شود. در مينياتور چهره
افراد بيشتر در سنين جواني ترسيم شده است كه اين چهره‌ها به انسانهای بدون جنسيت شباهت دارند.

اما در چهره‌هاي پير اين‌گونه بي‌جنسيتي وجود ندارد. در اغلب تصاوير، فصل ، فصل بهار است و
آفتاب بهاري مي‌ درخشد. درختان ميوه داده اند ، اغلب مملو از شكوفه‌ و برگ‌ است، گیاهان خوش
رنگ و لعاب است به چشم می خورند ، اما گاهي درختان عریان تمام تصویر را پر می کنند.
محمد تجویدی در سال ۱۳۷۳ شمسی بر اثر بیماری صعب العلاجی در سن ۷۰ سالگی در تهران
درگذشت.
او یکی از پرکار ترین هنرمندان ایران است . محققین آثار او را در موضوعات متعدد با شیوه های
مختلف یست هزار برآورد کرده اند.این آثار شامل نقاشی های : رنگ و روغن ، آبرنگ و مینیاتورو…
می باشد .