استاد نصراله فلسفی

استاد نصراله فلسفی ، نویسنده ، شاعر ؛ محقق و مترجم در۹ آذر سال ۱۲۸۵ ه.ق در خانواده‌ای اهل
علم و دانش به دنیا آمد. نصراله تحصیلات ابتدائی خود را در مدرسه اقدسیه وآلیانس و دوران متوسطه
را در دارالفنون سپری نمود وسپس به خدمت وزارت پست و تلگراف درآمد. فلسفی از جوانی به ترجمهٔ
آثار ادبی علاقه نشان می داد و در ابتدا چند داستان کوتاه از موریس لُبلان را در روزنامهٔ مرد آزاد به
صورت پاورقی به چاپ رساند. طولی نکشید که به لحاظ دقت و رعایت امانت در ترجمه، در شمار
بهترین مترجمان زبان فرانسه عصر خود شناخته شد.وی در سال ۱۳۰۷ چند ماهی در وزارت
دادگستری به خدمت پرداخت، سپس به وزارت فرهنگ منتقل شد. از سال ۱۳۰۷ در دارالفنون،
دانشسرای عالی و مدارس متوسطه تهران به تدریس تاریخ و جغرافیا و علوم ادبی پرداخت و با تأسیس
دانشگاه تهران به عنوان استاد به تدریس تاریخ پیش از اسلام در دانشکده ادبیات مشغول گردید.
فلسفی در اوایل روی کار آمدن رضا شاه به همکاری با روزنامه شفق سرخ به مدیریت علی دشتی
پرداخت و همکاری خود را با اساتید معروف آن زمان سعید نفیسی و رشید یاسمی آغاز کرد و به عنوان
یکی از بهترین مترجمان زبان فرانسه شناخته شد.
‘نصرالله فلسفی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۰ در سمت رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا و اسپانیا مشغول
خدمت بود تا سرانجام در سال ۱۳۴۳ به درخواست خودش بازنشسته شد و در اروپا ساکن گردید. وی
هم چنین مدتی نیز استاد مدعو در دانشگاه استراسبورگ فرانسه بود.
و سر انجام نصرالله فلسفی در دوم خرداد ۱۳۶۰، یک ماه پس از ورود به ایران، زندگی را بدرود گفت
و در شهر ری در شاه عبدالعظیم به خاک سپرده شد.

زندگانی شاه عباس اول

نصرالله فلسفی در مدت حیات پرثمر خویش آثاری بر جای گذاشت که در نوع خود بی نظیر است .
کتاب زندگانی شاه عباس اول ووقایعی که در آن زمان به وقوع پیوسته ، و به طور کلی شخصیت شاه
عباس یکی از بهترین کتابهایی است که به رشته تحریر در آمده است .
منظور از نگارش این مجموعه، شناسانیدن شخص شاه عباس و خصوصیات روحی و جسمی و اخلاقی
او، تعریف سیاست داخلی و خارجی و نظامی وی، طرز رفتارش با مردم ایران و بیگانگانی که به این
کشور آمده اند، بیان عقاید مردم ایران و جهانگردان و فرستادگان بیگانه دربارۀ او و سایر مطالب و
حقایقی است که صرفا مربوط به شخص وی می باشد. بیان همۀ این مطالب مبتنی بر مدرک و شواهد
مسلم و قطعی است و در معرفی این پادشاه بی هیچگونه ملاحظه و تعصب، تمام صفاتش از نیک و بد
مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفته است.
کتاب زندگانی شاه عباس اول: این مجموعه در سه جلد و پیرامون زندگی و حوادث تاریخی دوران شاه
عباس اول نگارش یافته است.
در دیباچه آن می خوانیم که :
«…برای کشف حقایق و حل مشکلات تاریخی هر عصر، معتقدات دینی و ملی، و روحیات و عقاید و
احساسات و افکار مخصوص مردم آن عصر را در نظر باید داشت، و دربارهٔ نهضتی که نزدیک پانصد
سال از آن می‌گذرد، با معتقدات و احساسات و تعصب‌های ملی و امروزین داوری نباید کرد.
-مورخی که در تألیف تاریخ اختیار قلم را به دست احساسات شخصی یا تعصبات ملی و دینی خویش
سپارد، افسانه‌پردازی بیش نیست.
-به تحریک احساسات شخصی یا ملی تاریخ ساختن و مردم بی‌خبر را با افتخارات دروغین بی‌اساس
خوشدل و مغرور گردانیدن، به زیان ملیت و میهن ماست. زیرا ملتی که به افتخارات دیرین خود زیاده از
حد حقیقت مغرور باشد، همیشه به گذشته می‌نگرد و به آینده توجه نمی ‌کند …»«اگر از زندگانی
مردان بزرگ تاریخ، تنها به بیان صفات نیکو و خدمات ایشان قناعت کنیم، و اشتباهات سیاسی، یا
انحرافات اخلاقی و روحی آنان را به عمد ناگفته گذاریم، حقیقت را تحقیر کرده و تشخیص خواننده را به
دروغ و فریب، از راه صواب منحرف ساخته‌ایم .»

● آثاردیگر این محقق که از معروفیت زیادی برخوردار است ؛عبارت اند :
جنگ چالدران (۱۳۳۲)، هشت مقاله تاریخی و ادبی (۱۳۳۰)، تاریخ روابط سیاسی ایران و اروپا در
دوران صفوی (۱۳۱۶)، اصول تعلیم و تربیت (۱۳۱۴)، تاریخ عمومی در قرون هفدهم و هجدهم
(۱۳۱۶)، تاریخ در پرورش افکار (۱۳۱۸)، جغرافیای اقتصادی کشورهای بزرگ جهان (۱۳۲۲)،
تاریخ ایران از حمله عرب تا حمله مغول (۱۳۲۵)، تاریخ عالم در قرون نوزده و بیست (۱۳۰۹)،

ترجمه

تاریخ انقلاب روسیه، ۱۳۰۲
سرگذشت ورتر، گوته، ۱۳۰۵
جغرافیای ممالک بزرگ دنیا، ۱۳۱۶
تاریخ تمدن روم و یونان، فوستل دوکولانژ، ۱۳۱۹
ترجمهٔ تاریخ تمدن قدیم، فوستل دوکولانژ، ۱۳۰۹
تهران قدیم ویژگی، فوستل دوکولانژ، ۱۳۰۹
داستان‌ های کوتاه از نویسندگان بزرگ، ۱۳۳۳
منتخب اشعار ویکتور هوگو، ۱۳۳۵
فرهنگ فلسفی ولتر، ۱۳۳۷
اشعار منتخب شاعران رمانتیک فرانسه، ۱۳۴
ترجمه منظومه بیچارگان اثرویکتور هوگو (۱۳۰۵)، ترجمه در وادی فراعنه اثر میریام هری (۱۳۰۳)،
ترجمه داستان‌ سرتنگ بلور اثر موریس اوبلان، ترجمه تاریخ سلطنت قباد و ظهور مزدک اثر آرتور
کریستن‌ سن (۱۳۲۰)، ترجمه منتخب اشعار ویکتور هوگو(۱۳۳۵)
«سر گذشت ورتر» یکی از رمان های عشقی جهان است که نویسنده آن گوته فیلسوف آلمانی می
باشد این کتاب به زبان بسیار شیرینی به فارسی برگردانده شده و فارسی زبانان می توانند ازآن لذت
وافر برند.
گوته شاعر و نویسنده بزرگ آلمانی است که در قسمتی از این داستان ، داستان واقعی عشقی خود را
گنجانیده است . گوته می گوید : «من از سرگذشت ورتر بيچاره، آنچه ممكن بود به دقت گرد آورده بدين
وسيله به شما تقديم می‌كنم. می‌دانم كه از من متشكر خواهيد شد و البته از ستايش روح، دوستداری
صفات و اشكباری بر سرنوشت وی، دريغ نخواهيد كرد… ؛»

نویسنده درضمن این داستان غم انگیز می گوید :«تو نيز ای روح حساسی كه مانند وی دربند چنين آلام
و مصائبی گرفتاری، از سرگذشت ملال‌ انگيز و دردناك او تسلی خاطر خويش را فراهم ساز و اگر
تقدير يا خطای شخصی تو مانع است كه برای خويشتن، دوستی نزديك ‌تر از اين كتاب پيدا كنی، آن را
به دوستی بپذير…»
یوهان ولفگانگ گوته می گوید : « فاصله گرفتن از کسانی که دوستشان دارید ؛ بی فایده است . زمان به
ما نشان خواهد داد که جانشینی برای آنها نخواهد بود ..»
«فاوست» سرگذشت کیمیاگری‌ ست که می‌خواهد بر همه اسرار طبیعت دست یابد و راهی به جانب
ماوراء ..
گوته اولین کسی نبود ه که «فاوست »را نوشته است . فاوست در سال ۱۴۸۷ از اثری با نام
فاوست‌ نامه و از یک شخصیت واقعی نشأت می‌گیرد؛ از کسی که دانشمند الهیات بوده، جادوگری و
شعبده‌بازی می‌کرده، بسیار باهوش بوده و کارهای مخرب می ‌کرده و در مرز بین افسانه و واقعیت
پیش آمده است. در سال ۱۴۸۰ م ، کریستوفر مارلو این موضوع را در زبان انگلیسی می‌ پروراند. پس
در زبان انگلیسی هم این موضوع وجود داشته ولی هیچ کس به اندازه گوته نتوانسته این شخصیت را
آن‌ طور که واقعاً در توان ادبی این شخصیت هست، در کتابش ارائه دهد. گوته در تمام طول زندگی‌ اش
روی فاوست کار کرده است. بخش اول داستان جمع‌ وجور است و بیشتر در تئاترها اجرا می‌شود؛ اما
بخش دوم بیشتر بار فلسفی دارد و آن انسان فاوستی که ما از آن صحبت می‌کنیم که اروپای امروز را
شکل داده: انسانی کنجکاو در جست ‌وجوی دانایی، کاشف ایده‌ های جدید و در عین حال با بخش منفی‌
خطرناک؛ کسی که بحث‌ های خطرناک جادوگری تا بحث‌های خطرناک علم و اختراعات جدید و ماشین
و همه اینها را مطرح می‌کند. انسان اروپایی در شخصیت فاوست دیده می ‌شود. شخصیت فاوستی، هم
وجه مثبت دارد و هم وجه منفی. گوته تمام عمرش را، تمام شاعری‌ و یافته‌ های خودش را و تمام
مکتب‌ هایی را که در آن دوره بود، همه را در این کتاب به صورت عصاره درآورده و به خواننده نشان
داده است.

شعر ( آزادی ) از ویکتور هوگو – ترجمه نصرالله فلسفی

«آزادی »

به چه حق پرندگان را در قفس می کنید ؟
به چه حق این داستانسرایان را از بیشه ها و چشمه ها و
سحرگاه و ابر و باد می ربایید ؟

به چه حق جان شیرین را از این موجودات زنده می دزدید ؟
ای انسان ٬ آیا گمان داری که پروردگار جهان بال و پر را
از آن آفریده است که تو بر میخ دریچه خویش آویزی ؟
مگر بی زشتکاری خوشبخت و خرسند نمی توانی زیست ؟
این مرغان بی آزار به کدام جرم باید با آشیانه و جفت خویش
گرفتار زندان تو باشند ؟…
(برگرفته از کتاب اشعار منتخب ویکتور هوگو ترجمه نصرالله فلسفی)

غوک : اثر ویکتور هوگو ؛

ما چه می دانیم ؟ راز موجودات جهان را كه می داند ؟ آفتاب غروب از میان ابرهای سرخ می درخشید،
پایان روزی طوفانی بود ، و باران در مجمر سوزان مغرب چون شراره ی آتش به نظر می رسید.
غوکی در کنار آبگیر بر آسمان می نگریست ،مبهوت و آرام می اندیشید: به زیبایی های اطرافش ، به
جلال و شکوهِ طبیعتی که در آن می زیست . كراهت و زشتی ، مفتون جمال و جلال بود.
-راستی آن كه چمن را پرگل ، آسمان را پرستاره ساخت ، زشتی و محنت را برای چه خواست ؟
امپراتوری رم شرقی را به وجود قیصران بدكار چرا بد نام كرد، و غوكان را زشت و كریه از چه
آفرید؟
-برگ ها از میان درختان عقیق فام ارغوانی می نمود. آب باران از درون سبزه در گودال می درخشید.
شب آرام آرام بر سر جهان نقاب سیاه می كشد .پرندگان از خاموشی روز لب فرو می بستند و آرامش بر
زمین و آسمان گسترده می شد .
شاید آن وجود منفورنیز ، خود راپاک و منزه می شمرد. زیرا که هیچ ذیراز انوار اهی بی بهره نیست .
هربینده ای ، گرچه پست و پلید و پلید باشد ، با انوار مهر و قهر خدائی ماٌنوس است ، ودیدهء جانوران
مسکین و زشت و ناپاک با شوکت و جلال ستارگان سپهری آشناست …

…ای انسان ! از من بپذیر ، اشك بریز و خود را در ژرفنای عشق و محبت غرقه ساز ! مردم خوب در
این خاكدان پست همه چیز را الهی ، پاك و روشن می بینند، و هر كس خوب باشد ، در گوشه ای از
آسمان بلند جای خواهد گرفت .
ای مرد حکیم ! مهربانی نوری است كه چهره ی گیتی را روشن می كند . مهربانی چون نگاه سپیده دم
پاك و تابناك است . مهربانی شعاع درخشانی است كه جهان مرموز را حرارت می بخشد . مهربانی
خوی پسندیده ای است كه از رنج و بد بختی نیز نابود نمی شود . خوبی آن رابطه ی وصف ناپذیر

گرانبهایی است ، كه از ظلمت مشئوم زندگانی ؛ دنیای مادی ، وجود مادی را به خداوندگار دانای لایزال
نزدیك می كند!…