روز یکم خرداد ماه مصادف است با بزرگداشت ملاصدرا شیرازی .
صدرالمتألهین شیرازی مشهور به ملاصدرا ؛عارف، فیلسوف، مفسر و دانشمند بزرگ
ایرانی در قرن‌های ۱۰ و ۱۱ ق، هم عصر حکومت صفویان.از جمله فیلسوفانی است که
در جریان فکر فلسفی در جهان اسلام، سخن نو و تازه گفته و مسائل جدیدی مطرح کرده
است.
پدرش ابراهیم قوامی شیرازی مردی پرهیزگار، دیندار و دوستدار و حامی دانش و معرفت
بود. ، خدا وند در روز نهم جمادی‌الاول سال ۹۷۹ هجری قمری (۱۷ مهر سال ۹۵۰
شمسی / سال ۱۵۷۱ میلادی) به او فرزندی داد که نامش را (محمد )گذاشت.محمد در
محله قوام شیراز متولد گردید .
محمد در دورانی به دنیا آمد که شیراز مهد علم و ادب بود از این رو دوران کودکی را با
آموزش و تربیت ویژه‌ای سپری کرد.
ابراهیم قوام در آغاز، محمد کوچک را به مکتب‌ خانه ملااحمد در محله قوام و به نزد
ملااحمد برد. محمد دو سال در این مکتب ‌خانه خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را
فراگرفت. سپس او را به یک معلم خانگی به نام ملا عبدالرزاق ابرقویی سپردند تا به محمد
صرف و نحو بیاموزد .
ملاصدرا در سن ۶ سالگی به همراه پدرش در پی شاه محمد خدابنده به قزوین پایتخت آن
دوران صفویان رفت و دوران نوجوانی و جوانی اش را در آن سامان سپری کرد، سنگ
بنای پیشرفت علمی او در حوزه‌های علمیه قزوین بود. در همان‌ جا با شیخ بهایی و
میرداماد آشنا شد و پس از انتقال پایتخت به اصفهان، با استادانش به اصفهان مهاجرت نمود.
او در مدرسه خواجواصفهان نیز از محضر درس استادانش شیخ بهایی، میرداماد (معلم
ثالث) و میرفندرسکی بهره جست. ملاصدرا دروس فقه، علوم حدیث و تفسیر را از شیخ
بهایی، حکمت الهی و حکمت شرق و غرب را از میرداماد و علم ملل و نحل را از
میرفندرسکی آموخت .
او در دوران نوجوانی علاوه بر دروس رایج آن زمان درس ‌هایی مثل ادبیات فارسی،
عربی، منطق، اصول فقه، فلسفه، کلام و… را هم آموخته بود.

دوران تبعید


ملاصدرا پس از کسب درجهٔ اجتهاد، به تدریس در مدرسهٔ خواجه پرداخت، اما از آنجایی
که نظریاتش در برخی مسائل فقهی با بیشتر دانشمندان قشری اصفهان متفاوت بود، او را به
بدعت ‌گذاری در دین متهم ساختند و خواهان اخراج او از مدرسه و در نهایت تبعید او از
اصفهان شدند. بدین سان ملاصدرا از اصفهان تبعید شد. و از آن‌ جا راهی کهک قم گشت.


بازگشت به شیراز


الله وردی خان حاکم ایالت فارس امپراتوری صفوی در زمان شاه عباس هنگام ساخت
مدرسه خان در شیراز، ملاصدرا را که توسط علمای اصفهان تکفیر و در کهک قم تبعید
شده بود به شیراز دعوت کرد.
ملاصدرا پس از بازگشت به شیراز، تدریس در این مدرسه نوساز را آغاز کرد. در این
مدرسه افزون بر حکمت و فقه، ادبیات، اخترشناسی، ریاضیات، شیمی، معرفةالارض
(زمین‌شناسی) و علوم طبیعی نیز تدریس می ‌شد. اهمیت این مدرسه از مدرسه خواجه
اصفهان نیز فزونی یافت .
ملاصدرا پس از بازگشت به شیراز شهرت صدرای شیرازی عالمگیر شده بود و طالبان
حکمت از نواحی و اطراف برای درک فیض به حضورش می شتافتند. او خود در مقدمه
اسفار می گوید: … بتدریج آنچه در خود اندوخته بودم همچون آبشاری خروشان فرود آمد و
چون دریایی پر موج در منظر جویندگان و پویندگان قرار گرفت.


حکمت متعالیه


مکتب ملاصدرا که حکمت متعالیه نامیده می‌شود، بر اصل «وجود» و تمایز آن از
«ماهیت» استوار است. بنابر دیدگاه او، بدیهی ‌ترین مسئلهٔ جهان، مسئلهٔ وجود یا هستی
است که ما با علم حضوری و دریافت درونی خود، آن را درک کرده و نیازی به اثبات آن
نداریم. اما ماهیت، آن چیزی است که سبب گوناگونی و تکثر پدیده‌ها می‌شود و به هر
وجود، قالبی ویژه می‌بخشد. همهٔ پدیده‌های جهان در یک اصل مشترکند که همان «وجود»
نام دارد و وجود، یگانه‌است؛ زیرا از هستی‌بخش (یعنی خداوند یگانه) سرچشمه گرفته،
اما ویژگی ‌های هر یک از این پدیده ‌ها از تفاوت میان ذات و ماهیت آن‌ ها حکایت دارد.
بنابراین دیدگاه، اصل بر وجود اشیاء است و ماهیت، معلول وجود به‌ شمار می‌آید.


درگذشت

ملاصدرا در سال ۱۰۵۰ قمری (۱۶۴۰ میلادی) درگذشته‌است

آثار ملاصدرا


آثار ملاصدرا را بیش از پنجاه اثر دانسته‌اند که آن‌ها را بر حسب نوع تفکر موجود در
پس هریک، می‌ توان در دو دسته اصلی علوم نقلی و علوم عقلی جای داد. مهمترین آثار
او عبارتند از:
مفاتیح الغیب
اسرار الآیا
المشاعر
الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة: این کتاب مهم ‌ترین اثر ملاصدرا است.
المبدأ و المعاد؛ این کتاب با نام الحکمة‌المتعالیة نیز خوانده می‌شود. این کتاب را می ‌توان
خلاصه‌ای از بخش دوم اسفار دانست.
تفسیر قرآن؛ وی به صورت پراکنده بر برخی آیات و سور تفسیر نوشته است. در آثار وی
هر یک به صورت جداگانه ذکر می‌شود. در اواخر عمر از ابتدای قرآن شروع کرده است،
اما با مرگ وی این کار ناتمام ماند.
شرح اصول الکافی: این کتاب شرح اصول کافی اثر کلینی است که ناتمام ماند. این اثر در
۷ جلد منتشر شده است
الشواهد الربوبیة؛
کسر اصنام الجاهلیة و..


ادبیات

دیوان اشعار: اشعار ملاصدرا پراکنده‌هایی است که ابیاتی از آن توسط شاگرد او، فیض،
در مجموعه‌ای مدون گشته است .
«نفس تو چون مرغ بوقلمون بود / كه به خود هر لحظه ديگرگون بود
هرگزش در يك مقام آرام نه / زين حياتش هيچ گه با كام نه»

«با دلى و جانى به صد وابستگى / كى توانى از جهان وارستگى؟!
تا نسوزى در فراق روى يار / كى بود جاى تو در دار القرار؟!
تا نگردد منقلب جان با روان / كى بود ز ابليس و تلبيسش امان؟! »

«هر كه او شد آشنا با روى دوست / مى ‌نبيند يك نظر جز سوى دوست
كاملان را آرزو نى غير دوست / ناقصان را حور و غلمان بس نكوست»

عقل بنشست آنگهی که عشق خاست / عقل رفت و عشق بر جایش نشست
عقل را با عشق وصلت از کجاست؟! / وارث عقل است عشقی خودپرست

ترجمه آثار ملاصدرا به دیگر زبان‌ها


المشاعر؛ هانری کربن این کتاب را به فرانسه ترجمه کرده است
الحکمة العرشیه؛ جیمز وینستون این کتاب را به انگلیسی ترجمه کرده است.
اکسیر العارفین فی معرفة الحق والیقین، ، ترجمه ژاپنی, توکیو, انجمن بررسی ‌های
اسلامی
رساله تصور و تصدیق به انگلیسی
خلاصه اسفار به آلمانی توسط ماکس هورتن