نوشته : حسن جوادی – پژوهشگر

          در   شیراز امروز که در آینده گسترش شهر آن را در بر می گیرد، آثار باستانی وجود داردبا نام مستحدث ؛ این باقیمانده تمدن های کهن از دید باستانشناسی تحت بررسی قرار گرفته ولی عدم تناسب نام ( ابونصر) به این قصر یا بنا به گفته اهل محل کوشک  تحت مطالعه قرار نگرفته است

               طی قرون و اعصاراسرار کاخ باستانی معروف به قصر ابو نصر زیر خاک پنهان بوده، است بر اساس کاوش‌های انجام شده در این محل نمونه‌های سفال و قطعات ظروف سنگی عهد هخامنشی را با سکه‌ها و آثاری دیگر از عهد سلوکی، اشکانی و ساسانی کشف کرده‌اند. بر پایه این کشفیات معلوم شد که در عهد اشکانیان بنایی محکم و محصور در آنجا احداث شده و در زمان ساسانیان هم مورد استفاده کامل بوده‌است

تصاویری از چند سکه یافت شده

فرصت الدوله در باره قصر ابو نصر مطلبی نوشته و از سوی موزه متروپلیتن نیورک نیز  مطالعاتی        صورت گرفته و گزارشی تهیه شده که جالب است ولی هیچکدام در باره نام مستحدث قصر ابو نصر پژوهش به عمل نیاورده و اگر به چنین کاری هم دست زدند ، در باره نام این محل و کشف وجه تسمیه آن موفق نبودند

          این موضوع نگارنده را برآن داشت که بررسی گذشتگان رادنبال کنم و اگر اظهار نظر های نگارنده حلال این مساٌله نباشد ، حد اقل راه گشایی است برای پژوهش آینده  اکنون می پردازم به بررسی  بژوهش هایی که در باره این قصر به عمل آمده زیرا در باره وجه تسمیه آن بسنده بنظر نمی رسد

            مرحوم فرصت الدوله از جمله کسانی است که ( قصر ابو نصر ) رادیده و پیرامون آن شرحی نوشته است . وی پس ازذکر مقدمه نقش هایی که بر سنگ حجاری شده ،  اشاره می نماید و می گوید : وجه  تسمیه این مکان به قصر ابونصر معلوم بر این بنده نیست . وی اضافه می کند که در یک کتاب انگلیسی دیدم یک شخص ایتالیایی دویست سال قبل آن محل را دیده و از آهالی شنیده که آنجا را مسجد سلیمان می گفته و نیز می گویندبرای تسمیه آن اعتباری نیست زیرا سلیمان نام یا ابو نصر نامی در آنجا تعمیراتی کرده و مسکن گزیده باشد

          به عقیده نگارنده سکونت سلیمان نام در آنجا درست نیست ولی استقرار( ابو نصر )اسم در خور بررسی و استنتاج بوده و بحث ما در این یادداشت بر آن استوار است .با این حال در باره اطلاق

    نام مسجد سلیمان یا تخت سلیمان یا تخت مادر سلیمان به این مکان به بحث  می پردازیم .    « زمخشری» می گوید :« ایرانیان برای اینکه آثار باستانی آنها از تعرض اعراب مهاجم مصون بماند از شعور ابتدایی عربها و نا آگاهی آنان از تاریخ بهره گرفته و بناهای تاریخی خود را به سلیمان نبی نسبت دادند . مانند تخت سلیمان در آذربایجان و مسجد سلیمان که هم اکنون از مراکز استخراج نفت است

             این گفته دور از ذهن نیست .زیرا آثاری که به سلیمان نسبت می دهند ایرانی است و به فرمانروایان این سر زمین بستگی پیدا می کند …

 

در قصر ابو نصر هفت نفری که به نمایندگی هفت کشور حامل تحف و هدایا هستند ؛ نمونه ای است از نقوش تخت جمشید و آنکه ایستاده تاج بر سر دارد خشایار شاه فرزند داریوش یا سلامان پسر جمشید است …

«فلاندن» که در 1811 میلادی این اثر باستانی رادیده می گوید :« اهالی محل قصر ابو نصر رامسجد سلیمان و تخت مادر سلیمان می نامیدند . وی سبک معماری این ساختمان رابه تخت جمشید مقایسه نموده و جزئیات آن را تحت بررسی قرار داده است

            رویهم رفته مورخین و باستان شناسان این اثر تاریخی را مربوط به چهار  تا پنچهزار سال قبل می دانند که در ادوار مختلف تغیرات و تعمیرات به عمل آمده و اگر چنین باشد باید در جست و جوی تمدنی برائیم که پاپیش از ورود پارسیها به این سر زمین ( در  اینجا) وجود داشته است

             حفاری های هیاٌت شرقی موزه متروپلیتن و پس از آن کشف لوح تخت جمشید که در آن بنام « شیراز » اشاره شده ثابت کرد که شیراز دوران هخامنشی در دامنه کوه قصر ابو نصر بوده که بعداٌ سکنه آن به جهات اقلیمی و جغرافیایی یا حمله مهاچرین یا عدم انطباق نیاز مندی هایا امکانات اقتصادی نام شهر پیشین خود رابه آبادی نوین اطلاق کردند

            دیدگاه ما در این مقاله پیدا نمودن رویه نامگذاری ( وجه تسمیه ) قصر ابو نصر است

         بدین منظورباید به گذشته بر گردیم  و با بررسی پیشینه ابو نصر ها وجه تسمیه این قصر را استنتاج نمائیم

         نگارنده  ضمن بررسی متوجه نام سه ابو نصر شدم که هر سه دارای مسند وزارت بوده بالنتیجه کاخ نشین بودند

         نخستین ابونصر که به شخصیت او پی بردم ، خواجه عمید الدین اسعد است که کنیه او

ابو نصر بوده است . وی وزارت اتابکان فارس رابه عهده داشته است

          دوم ابو نصر دیگر که حافظ نیز به او اشاره می کند و برای او ماده تاریخ می سراید ابونصر خواجه فتح الله است

          سه ابو نصر که بدان اشاره نمودیم ، ممکن است نام یکی یا اسامی هر سه نفرآنهاموضوع وجه تسمیه قصر ابو نصر باشد

          در پایان این مقال باید بگوییم : ما در شیرازقصری سراغ نداریم که دارای نقش تاریخی باشد مگر قصر ابو نصرو همین موضوع ثابت می کند که این قصر در دوران اسلامی آباد و محل اقامت وزرا و فرمانروایان بوده است

        کوتاه سخن آنکه : طی قرون و اعصارکاخ باستانی معروف به قصر ابونصر زیر خاک پنهان بوده   و فقط بخش کمی از آن نمودار بود

         امید وارم این تحقیق مورد توجه خوانندگان قرار گیردو پژوهش های بیشتری معمول گردد