علی اصغر بهاری موسیقی دان٫ نغمه ساز از استادان موسیقی ایرانی و نوازندهٔ برجستهٔ
کمانچه بود.
در روزگاری که این ساز در حال فراموشی بود و اغلب به دیده تحقیر به آن نگریسته
می‌شد پس از اجراهای اصفر بهاری در رادیو، دانشگاه تهران از وی دعوت کرد تا به
تعلیم هنرجویان این دانشگاه بپردازد.
علی اصغر بهاری در سال ۱۲۸۴ در تهران متولد شد. (او اصالتاً اهل شهر بهار بود.)
او از 13 سالگی به همراه مادرش که فرزند میرزا علی خان نوازنده ماهر کمانچه بود در
خانه ی پدربزرگش زندگی می کرد، در این زمان بود که با موسیقی انس گرفت و به
کمانچه نوازی پدربزرگش علاقه مند شد.
به درخواست مادرش از میرزا علی خان٫ به مدت ۲ سال نواختن کمانچه را آموخت و سپس
به مدت ۴ سال در مکتب سه دایی خود به نام‌های رضاخان، اکبرخان و حسن‌خان که در
یک قرن پیش جزو هنرمندان نامی ایران به حساب می‌آمدند، دست به تکمیل تجربیات خود
در کمانچه نوازی زد. او خیلی زود و در سن ۱۶ سالگی در قالب گروه ارکستری کوچک،
در چند اجرا که در مناطق جنوبی کشور برگزار می شد، همکاری نمود. وی پیگیری و
ممارست خود را تداوم بخشید تا اینکه اولین کنسرت رسمی خود را به همراه ارکستر
ابراهیم خان منصوری تجربه نمود و از همانجا آوازه اش کم کم به گوش مردم و اهالی
موسیقی رسید. اهل فن از اینکه جوانی ۱۸ ساله گوشه های ایرانی را روان و دلبرانه می
نوازد، از وی به عنوان نوازنده ای خوب و توانا نام بردند. در همین اثنای شکوفایی، به
سوگ از دست دادن پدر نشست و خیلی زود بار گذران معیشت خانواده به دوش وی محول
شد. او تنها ۱۸ سال داشت…
در هجده سالگی، همراه با ارکستر ابراهیم‌خان منصوری در کنسرتی که در یک سالن بر پا
شده بود شرکت کرد و از همین‌جا آوازه شهرت بهاری به گوش موسیقی‌دانان رسید. در
روزگاری که با ورود موسیقی غربی به کشور، سازهای اصیلی چون کمانچه و سنتور
مورد تظلم و مهجوریت قرار گرفتند و بسیاری از نوازنده ها، ویولون و پیانو را جایگزین
کمانچه و سنتور نمودند، وی نیز به ناچار دست از کمانچه شست و ویولن را جایگزین آن
نمود و برای تکمیل دانسته ها و ندانسته های خود در باب موسیقی، به شاگردی نزد استاد
رضا محجوبی پرداخت. رضا محجوبی، این استاد بزرگ و سینه سوخته موسیقی آنچنان از
پیشرفت بهاری رضایت داشت که وقتی دید شاگردش اینگونه خود را وقف هنر کرده و
هدف خود را برای طولانی مدت در نظر گرفته و با جدیت در مسیر این هدف تلاش می
کند؛ در پایان کار هر چه شهریه از وی ستانده بود را به او باز گردانید.
بهاری پس از چندی در مشهد کلاس موسیقی جهت تعلیم می‌گشاید و یک سال هم با حبیب
سماعی استاد سنتور کار می‌کند و شاگرد تعلیم می‌دهند و بعداً به تهران می‌آید و توسط
استاد روح‌الله خالقی به مدرسه موسیقی جهت تعلیم دعوت می‌شود و در هنرستان شروع به
همکاری می‌نماید.
این ایام مصادف بود با گشایش رادیو که او را نیز به همکاری فرا می‌خواند.
در سال ۳۲ بود که پس از سال‌ها دوری از کمانچه، با علاقه فراوان دوباره این ساز را
دست گرفت.
پس از اجراهای اصفر بهاری در رادیو، دانشگاه تهران از وی دعوت کرد تا به تعلیم
هنرجویان این دانشگاه بپردازد. در سال ۱۳۴۶ با دعوت رادیو فرانسه در سالن دلاویل در
میان سه هزار بیننده به اجرا پرداخت.
وی با همکاری با مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران، شاگردان خوبی را تربیت کرد که هر
کدام هم اکنون یکی از بهترین کمانچه نوازهای کشور می‌باشند.
علی اصغر بهاری نقش مهمی را در روایت تصانیف و نغمه‌های فراموش شده و مهجور
موسیقی ایرانی دارد. چنانچه بسیاری از تصانیف و نغمه‌هایی که اکنون موجود است،
مدیون حافظه اوست. اوج این استعداد پروری به زمانی باز می گردد که با مرکز حفظ و
اشاعه موسیقی ایران وارد همکاری گشت. این هنرمند بزرگ با اجراهای متفاوت در
کشورهایی نظیر آمریکا، ایتالیا و انگلستان؛ نقش بسزایی را در شناساندن این ساز خوش
صدای حزین در ورای مرزهای جغرافیایی ایفا نمود. از دیگر خدمات ارزنده ایشان می
توان به احیای تصانیفی که در گذشته توسط بزرگان این هنر ساخته شده بود و به دلیل نبود
امکانات کافی، رو به فراموشی گذارده بود، اشاره نمود.
بهاری، شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۷۴ در ۹۰ سالگی درگذشت وی در دههٔ ۶۰، با فرامرز
پایور، جلیل شهناز، محمد اسماعیلی و سید محمد موسوی، در گروه اساتید موسیقی ایران
همکاری داشت که در این دوران آلبوم‌های انتظار دل و خلوت گزیده (با صدای محمدرضا
شجریان) و لیلی و مجنون، دل شیدا و کنسرت اساتید موسیقی ایران (باصدای شهرام
ناظری) اجرا شدند.
آثار
آوای جان (بداهه نوازی استادان موسیقی سنتی ایران) – جلیل شهناز و رضا ورزنده و علی
اصغر بهاری
قطعاتی در چهارگاه: کمانچه استاد اصغر بهاری – جلیل شهناز و رضا ورزنده
قطعاتی در چهارگاه: کمانچه استاد اصغر بهاری
درآمد سنتور و کمانچه – رضا ورزنده و علی اصغر بهاری
آواز ابو عطا – علی اصغر بهاری
ضربی ابوعطا – رضا ورزنده و علی اصغر بهاری
سنتور و کمانچه – رضا ورزنده و علی اصغر بهاری
آواز بیات اصفهان کمانچه بهاری و…
معرفی ساز کمانچه
ساز کمانچه از جمله سازهای زهی-آرشه ای به شمار می رود. از سازهای ملی موسیقی ایران است و
به علت وسعت صدای زیاد (بیش از چهار اکتاو) و همچنین ظرافت صدا ، در خاورمیانه و خاور دور
نواختن آن بسیار معمول است و سابقه بسیار زیادی دارد.استاد روح الله خالقی در کتاب سرگذشت
موسیقی ایران، کمانچه را تکامل یافته ساز رباب می داند.
در ایران نیز نخستین نشانه‌های تاریخی دربارهٔ کمانچه در کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصر فارابی در
سده چهارم هجری دیده شده‌است، او در این کتاب از کمانچه با نام عربی آن، رباب یاد می‌کند. کمانچه
در دوران صفویه و قاجاریه جزو سازهای اصلی موسیقی ایران بوده‌است. نخستین صدای ضبط شده
کمانچه به اوایل قرن بیستم میلادی بر می‌گردد
ساز کمانچه به همت سازمان میراث فرهنگی در آذر ماه ۱۳۹۶ به ثبت جهانی در سازمان یونسکو رسید
از دوره تیموری پارچه ای ابریشمی به یادگار مانده که بر روی آن مجلس بزمی به تصویر کشیده شده و
بانویی در حال نواختن کمانچه می باشد. این ساز در دوران صفوی بسیار متداول بوده است، چنانچه
دریکی از نقاشی های عمارت هشت بهشت اصفهان به تصویر درآمده است و بانویی مشغول نواختن
آن می باشد.
شکل ظاهری کمانچه
این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای پایینی ساز، پایه‌ای دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده
قرار می‌گیرد. نوعی از کمانچه معروف به کمانچه لری وجود دارد که پشت باز است و مردمان لر به
آن «تال» می‌گویند.
کاسه ساز کروی و توخالی و معمولاً از جنس چوب توت است که به صورت ترکه‌ای (تکه‌های باریک
چوب که در کنار هم چسبانده می‌شود) ساخته می‌شود و مقطع نسبتأ کوچکی از آن در جلو به دهانه‌ای
اختصاص یافته و روی دهانه پوست کشیده شده و بر روی پوست، خرکی تقریباً شبیه به خرک تار و نه
کاملا عمود بر سیم‌ها قرار گرفته‌است. دسته ساز، لوله‌ای تو پر است و بطور نامحسوس به شکل
مخروط وارونه خراطی شده‌است. انتهای بالایی این لوله، توخالی و در طرف جلو شکاف دارد که نقش
جعبهٔ گوشی‌ها را می‌یابد. دسته فاقد پرده می‌باشد. سر ساز متشکل است از جعبه گوشی‌ها که در دو
طرف آن هر یک دو گوشی کار گذاشته شده و یک قبه که در بالای جعبه قرار گرفته‌است. طول ساز تا
سر قبه حدود ۸۰ سانتی‌متر است.
تا پیش از ورود ویولن به ایران، جنس سیم‌های کمانچه ابریشمی یا از روده تابیده شده حیوانات بود و
توانایی گرفتن کوک بالا را نداشت. پس از ورود ویلن به ایران، سیم‌های ویلن جایگزین سیم‌های
کمانچه شد.
این ساز جزو دسته سازهای زهی کششی است. کمانچه امروزی دارای ۴ سیم می‌باشد. کمانچه
در زمان قدیم تنها سه سیم داشته و پس از ورود ویولن به ایران به تقلید از آن سیم چهارم به آن
افزوده شده‌است.
این سیم‌ها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش اما کمی
اصطلاحا تودماغی می‌باشد. این ساز می‌تواند آواهای گوناگون بسیاری را برآرد.
Recent Comments/نظرات اخیر